طرح جدید برای توافق با ترامپ؛ بن سلمان معماری امنیتی منطقه را دگرگون می‌کند؟
عربستان سعودی در حال گفت‌وگو با دولت ترامپ بر سر توافقی دفاعی است که مشابه پیمان ماه گذشته آمریکا و قطر خواهد بود، پیمانی که تعهد می‌داد هرگونه حمله به قطر به منزله تهدیدی علیه «صلح و امنیت» آمریکا تلقی شود. افراد مطلع از این مذاکرات می‌گویند ریاض امیدوار است این توافق هم‌زمان با سفر ولیعهد محمد بن‌سلمان، رهبر پادشاهی به کاخ سفید در ماه آینده نهایی شود. انتظار می‌رود این توافق «محکم و گسترده» باشد و همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی میان دو کشور را تقویت کند
به گزارش فایننشال‌تایمز، یکی از مقامات ارشد دولت ترامپ در پاسخ به پرسشی درباره این پیمان احتمالی گفت: «گفت‌وگوهایی برای امضای توافقی در زمان سفر ولیعهد در جریان است، اما جزئیات هنوز در حال تغییر است.» وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد همکاری دفاعی با عربستان «ستون محکم راهبرد منطقه‌ای ماست». این وزارتخانه افزود: «واشنگتن متعهد به امنیت منطقه است و به همکاری با عربستان برای حل مناقشات، تقویت یکپارچگی منطقه‌ای و جلوگیری از پناه گرفتن تروریست‌ها ادامه خواهد داد.»
محمد بن‌سلمان تنها چند هفته پس از آن به ایالات متحده می‌رود که دونالد ترامپ فرمان اجرایی‌ای صادر کرد مبنی بر این‌که واشنگتن در برابر هرگونه حمله به قطر، با «اقدامات قانونی و مناسب، از جمله دیپلماتیک، اقتصادی و در صورت لزوم نظامی» واکنش نشان خواهد داد. این فرمان پس از آن صادر شد که اسرائیل ماه گذشته با هدف کشتن رهبران سیاسی حماس، به دوحه حمله کرد. این حمله شوک گسترده‌ای در میان کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس که آمریکا را ضامن امنیت خود می‌دانند ایجاد کرد.
عربستان که مدت‌هاست در پی یک پیمان دفاعی با آمریکا بوده، ماه‌ها با دولت بایدن برای انعقاد معاهده‌ای مذاکره می‌کرد که به عادی‌سازی روابط با اسرائیل منجر می‌شد. اما این روند پس از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز جنگ غزه متوقف شد.
ولیعهد بن‌سلمان، که اسرائیل را به ارتکاب نسل‌کشی در غزه متهم کرده، به‌صراحت اعلام کرده است که پادشاهی تنها در صورتی روابط خود را با اسرائیل عادی خواهد کرد که یک کشور فلسطینی تشکیل شود، چیزی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به‌شدت با آن مخالف است. اکنون مذاکراتی با دولت ترامپ در جریان است تا یک توافق دفاعی مستقل با آمریکا حاصل شود. این توافق ممکن است از طریق یک پیمان رسمی یا فرمان اجرایی انجام گیرد.
فیراس مقصد، مدیر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه اوراسیا در واشنگتن، گفت: «با توجه به فرمان اجرایی اخیر درباره قطر، انتظار دارم پیشرفت مشابهی در زمینه دفاعی و امنیتی با عربستان حاصل شود. آن‌ها مشغول کار بر روی توافقی هستند که بسیار قوی‌تر از آن چیزی است که اکنون وجود دارد.»
مقصد اضافه کرد که با توجه به برنامه‌های تریلیون‌دلاری بن‌سلمان برای توسعه پادشاهی، «تقویت همکاری امنیتی با آمریکا کاملاً حیاتی است». با این حال، حسین ابیش، پژوهشگر ارشد مؤسسه کشورهای عرب خلیج در واشنگتن، گفت تمایل دولت ترامپ برای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک عربستان با وجود اسرائیل می‌تواند مانعی در این مسیر باشد. او گفت: «این به آن معنا نیست که نمی‌توانیم از آن عبور کنیم، تنها کافی است ترامپ تصمیم بگیرد که این ایده خوبی است. اما هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم.»
محمد بن‌سلمان، که روابط نزدیکی با ترامپ و دامادش جرد کوشنر برقرار کرده، قرار است برای نخستین بار از سال ۲۰۱۸، یعنی از زمان دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ به ایالات متحده سفر کند. عربستان پیش‌تر نیز یکی از بزرگ‌ترین خریداران تسلیحات آمریکایی بوده است. کاخ سفید در جریان سفر ترامپ به منطقه در ماه مه، از توافق تسلیحاتی ۱۴۲ میلیارد دلاری با عربستان خبر داد، مبلغی دو برابر بودجه دفاعی ریاض در سال ۲۰۲۴.
کاخ سفید آن توافق را «بزرگ‌ترین قرارداد دفاعی تاریخ» توصیف کرد و گفت شامل توانمندی‌های هوایی و فضایی، سامانه‌های پدافند موشکی و امنیت دریایی و مرزی خواهد بود. اما عربستان، مانند سایر کشورهای خلیج فارس، در پانزده سال گذشته به‌طور فزاینده‌ای نسبت به تعهد آمریکا به امنیت منطقه و پیش‌بینی‌ناپذیری سیاست‌های واشنگتن ابراز نگرانی کرده است.
در دوران نخستین ریاست‌جمهوری ترامپ، ایالات متحده واکنش چندانی به حمله موشکی و پهپادی سال ۲۰۱۹ که ایران مسئول آن شناخته شد، نشان نداد؛ حمله‌ای که مستقیماً قلب زیرساخت نفتی عربستان را هدف گرفت و به طور موقت نیمی از تولید نفت خام این کشور را متوقف کرد. در ماه‌های اخیر نیز حمله اسرائیل به رهبران سیاسی حماس در قطر، کشوری که بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه را در خود جای داده، کشورهای خلیج فارس را نگران کرده است.
قطر همچنین زمانی که تهران در واکنش به بمباران تأسیسات هسته‌ای‌اش توسط ترامپ، موشک‌هایی به سمت پایگاه آمریکایی در خاک قطر شلیک کرد، درگیر جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل در ماه ژوئن شد.
عربستان سعودی ماه گذشته با پاکستان دارای سلاح هسته‌ای پیمان «دفاع متقابل راهبردی» امضا کرد. اقدامی که پیامی آشکار برای ایالات متحده و اسرائیل داشت مبنی بر این‌که پادشاهی قصد دارد با تنوع‌بخشی به ائتلاف‌های امنیتی خود، قدرت بازدارندگی‌اش را تقویت کند. فیراس مقصد در این‌باره گفت: «این بدون شک یک سیگنال آشکار بود. همه می‌دانند که در منطقه جایگزینی برای معماری امنیتی آمریکا وجود ندارد، اما راه‌هایی هست که می‌توان با آن شکاف‌ها را پوشاند و جایگاه امنیتی را تقویت کرد.»
