هر سکه طلا برابر با ۱۲ کیلوگرم اسکناس؛ روایتی از سقوط قدرت خرید مردم/ طنز تلخ اقتصاد ایران
در اقتصاد امروز، جایی که قیمت یک سکه تمام بهار آزادی به ۱۲۳ میلیون تومان رسیده است، مقایسه آن با ابزارهای سنتی مبادله، تصویری شوکهکننده از نرخ تورم ارائه میدهد. این گزارش به جای تکیه بر فرمولها، بر تجسم فیزیکی این ارزش تمرکز میکند: اگر بخواهیم ارزش این قطعه فلزی گرانبها را تنها با اسکناسهای رایج ۱۰،۰۰۰ تومانی جبران کنیم، با چه حجم عظیمی از پول کاغذی روبهرو خواهیم بود؟
بار ۱۲ کیلوگرمی برای معادلسازی ارزش
برای دستیابی به ارزش ۱۲۳ میلیون تومان صرفاً با اسکناسهای ۱۰ هزار تومانی، نیاز به گردآوری ۱۲،۰۰۰ برگ اسکناس است. این عدد به تنهایی نشاندهنده عمق کاهش قدرت خرید اسکناس در طول زمان است.
اما جایی که این تحلیل به اوج خود میرسد، وزن فیزیکی این اسکناسها است. با توجه به این که یک اسکناس کاغذی حتی از نوع جدید وزنی در حدود ۱ گرم دارد، این ۱۲،۰۰۰ اسکناس در مجموع، وزنی معادل ۱۲ کیلوگرم را تحمیل میکنند. تصور کنید برای نگهداری یا انتقال ارزش ۱۲۳ میلیون تومان، نیاز به حمل یک کیسه با وزن ۱۲ کیلوگرم از پول کاغذی باشد.
سکه طلا؛ نماد تراکم ارزش
در مقابل این کوه اسکناس، سکه طلا، با وزنی تنها حدود ۸.۱۴ گرم، ارزش کامل همان ۱۲۳ میلیون تومان را در خود جای داده است. این تفاوت فاحش (بیش از ۱۳۵۰ برابر از نظر وزن) ماهیت حقیقی طلا را در اقتصادهای دچار تورم بالا آشکار میکند: تراکم ارزش بیرقیب.
از منظر کارشناسی، این تفاوت بنیادین، نمایانگر تغییر کارکرد پول در یک سیستم اقتصادی پرفشار است. سهراب هاشمی کارشناس مسائل اقتصادی در گفتوگو با خبرنگار آرانیوز گفت: طلا به عنوان یک ذخیره ارزش، نیازی به فضای ذخیرهسازی گسترده ندارد و در برابر فرسایش ارزش اسمی مقاومت میکند. در حالی که ۱۱ کیلوگرم اسکناس به مرور زمان و در اثر شرایط محیطی دچار استهلاک فیزیکی میشوند، ارزش فیزیکی و ذاتی طلا دستنخورده باقی میماند.
چرا پول ملی به سمت غیرفیزیکی شدن پیش میرود؟
به گفته هاشمی؛ مقایسه وزن ۱۲ کیلویی اسکناس با وزن ۸ گرمی سکه، صرفاً یک بازی ریاضی نیست؛ بلکه یک زنگ خطر اقتصادی است. این پدیده اثبات میکند که هرچه ارزش پول ملی در برابر کالاها کاهش یابد، نیاز به جایگزینهای با تراکم ارزشی بالاتر مانند طلا یا ارزهای خارجی، برای حفظ ثروت، افزایش مییابد. در نهایت، این گزارش نشان میدهد که پول کاغذی در مواجهه با تورم، به تدریج از یک ابزار کارآمد به یک بار فیزیکی سنگین تبدیل میشود که حمل آن برای حفظ ارزشهای کلان، غیرمنطقی است.
وی تصریح کرد: زمانی که ارزش اسمی یعنی وجه منتشر شده توسط بانک مرکزی، بسیار کمتر از ارزش ذاتی داراییهای جایگزین طلا میشود، پول ملی کارکرد خود را به عنوان یک واحد سنجش ثابت از دست میدهد. ۱۲ کیلوگرم اسکناس برای نمایش ۱۲۳ میلیون تومان، نشان میدهد که واحد تومان دیگر کارایی لازم برای اندازهگیری دقیق ارزش در بلندمدت را ندارد.
وی گفت: این فرار به سمت طلا، یک واکنش عقلایی در برابر سیاستهای پولی انبساطی است. طلا و ارزهای خارجی، به دلیل کمیابی ذاتی و عدم امکان تولید دلخواه توسط دولتها، به عنوان پول واقعی یا ذخیره ارزش قابل اعتماد عمل میکنند. این پدیده به کاهش اعتماد به پول فیات یا در ادبیات اقتصادی، در این مورد، اشاره دارد، جایی که داراییهای خارجی جایگزین ابزارهای پولی داخلی میشوند.
کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: در سطح خرد، حمل ۱۲ کیلوگرم پول نقد، هزینههای معاملاتی به طور مثال، نیروی انسانی، امنیت، فضای انبار را به شدت افزایش میدهد. این امر نشاندهنده ناکارآمدی سیستم پولی مبتنی بر اسکناس با ارزش اسمی پایین در سطح اقتصاد کلان است.
هاشمی اظهار کرد: سکه ۱۲۳ میلیون تومانی نه تنها یک دارایی مالی، بلکه نمادی از ذخیرهسازی ارزش کارآمد در برابر تورم است که ۱۲ کیلوگرم حجم را در کمتر از ۹ گرم جای داده است؛ یک درس عینی در اقتصاد تورمی درباره تفاوت پولِ ابزاری و پولِ ذخیره ارزش.
