نقشه متفاوت ترامپ برای تغییر رژیم؛ سقوط مادورو نزدیک است؟

نخستین باری که دونالد ترامپ، تلاش کرد نیکولاس مادورو را از قدرت کنار بزند، هیچ تلاشی برای پنهان‌کاری نکرد. او دیکتاتور ونزوئلا را به سرقت در انتخابات متهم کرد، مشروعیت دولت مادورو را از سوی آمریکا لغو نمود، تحریم‌هایی علیه کاراکاس وضع کرد و سایر کشورها را برای تحت فشار قرار دادن مادورو به استعفا، بسیج کرد. اما این تلاش شکست خورد

دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ رویکرد متفاوتی در قبال مادورو اتخاذ کرده است و پیامش، برخلاف همیشه، کمتر مستقیم است. هرچند ترامپ همچنان می‌گوید مادورو رهبری نامشروع است، اما این‌بار اعلام کرده: «ما در مورد تغییر رژیم در کاراکاس صحبت نمی‌کنیم.»

در عوض، او بر اتهامات دیرینه‌ای تمرکز کرده که مادورو را قاچاقچی مواد مخدر و مجرمی خطرناک می‌خواند. بر اساس گفته منابع مطلع، هدف این است که مادورو را در چارچوب جنگ ترامپ علیه کارتل‌های مواد مخدر، وادار به کناره‌گیری کنند.

به گزارش پولتیکو، این تلاش شامل نام‌گذاری چنین گروه‌هایی به‌عنوان سازمان‌های تروریستی، انجام حملات نظامی علیه قایق‌های مظنون به حمل مواد مخدر از ونزوئلا، افزایش جایزه تعیین‌شده برای دستگیری مادورو به ۵۰ میلیون دلار و قطع گفت‌وگوهای دیپلماتیک با کاراکاس بوده است. به‌طور رسمی، این کارزار برای تغییر رژیم طراحی نشده، اما اگر فشارهای ناشی از این اقدامات ضدکارتل به سقوط مادورو بینجامد، رئیس‌جمهور و تیمش از آن استقبال خواهند کرد.

در حالی که ترامپ به بسیاری از دیکتاتورهای جهان علاقه نشان می‌دهد، از مادورو واقعاً بیزار است. رهبر ونزوئلا ریشه‌های سوسیالیستی دارد، نه گرایش‌های دست راستی  مانند محبوبان ترامپ، از جمله ویکتور اوربان در مجارستان و ولادیمیر پوتین در روسیه. و بنا بر گفته چندین مقام آمریکایی در سال‌های اخیر، ترامپ واقعاً از آنچه مادورو بر سر اقتصاد زمانی پویا و شکوفای ونزوئلا آورده، شوکه است.

یکی از مقامات دولت ترامپ در مورد موضع رئیس‌جمهور و اطرافیانش گفت: «آیا همه دوست دارند مادورو برود؟ بله. ما فشار بسیار زیادی بر او وارد خواهیم کرد. او ضعیف است. ممکن است همین فشار به‌تنهایی باعث سقوطش شود، بدون اینکه نیاز به اقدام مستقیم‌تر داشته باشیم.»

اما آیا ترامپ در نهایت حاضر است «اقدامی مستقیم» انجام دهد؟ مثلاً نیروی نظامی به ونزوئلا بفرستد یا موشکی با نام مادورو روانه کند؟ به نظر می‌رسد تیم ترامپ هیچ گزینه‌ای را از پیش رد نکرده است.

به گفته یکی از مقامات آگاه، ترامپ گزینه‌های مختلفی پیش‌رو دارد، از جمله طرح‌هایی برای حملات هوایی علیه اهداف مرتبط با مواد مخدر در خاک ونزوئلا، اما تاکنون هیچ دستور مستقیمی برای حذف مادورو صادر نکرده است. با این حال، منبعی دیگر گفته اگر مادورو به‌عنوان قاچاقچی مواد مخدر و تروریست شناخته شود، می‌تواند به «هدف مشروع» تبدیل شود: «مگر ما معمولاً قاچاقچیان مواد مخدر و تروریست‌های تحت تعقیب را هدف قرار نمی‌دهیم؟»

نویسنده در ادامه می‌گوید مطمئن نیست برای این رویکرد اصطلاح خاصی وجود داشته باشد، «تغییر رژیم در حاشیه»، شاید؟ هر نامی که بر آن بگذاریم، اجرای آن احتمالاً دشوارتر از گام‌هایی است که ترامپ تاکنون برداشته است.

ایالات متحده در گذشته کارزارهای مختلفی برای اعمال فشار بر حکومت‌های مخالف انجام داده است. برخی بر تحریم‌های اقتصادی تکیه داشتند (مانند ایران و کوبا)؛ برخی از شورشیان حمایت تسلیحاتی کردند (مانند افغانستان)؛ و برخی از نیروی نظامی آمریکا به شکلی استفاده کردند که ظاهراً هدفش سرنگونی رژیم نبود (مثل لیبی)، یا بود (مثل عراق).

این تلاش‌ها می‌توانند دیکتاتورها را تضعیف کرده و گاهی سقوط آن‌ها را تسریع کنند، اما اغلب سال‌ها طول می‌کشند و مشخص نیست که آیا فشار آمریکا یا عوامل دیگر موجب سقوط آنان شده است.

نمونه سقوط مانوئل نوریه‌گا، رهبر نظامی پاناما و مأمور سابق سازمان سیا، مقایسه جالبی با وضعیت مادورو ارائه می‌دهد. آمریکا در دهه ۱۹۸۰ تحریم‌هایی علیه پاناما اعمال کرد، نوریه‌گا را به قاچاق مواد مخدر متهم نمود و از تعامل دیپلماتیک با رژیم دست‌نشانده او خودداری کرد.

اما نوریه‌گا زمانی از قدرت کنار رفت که آمریکا در اواخر سال ۱۹۸۹ با اعزام بیش از ۲۰ هزار سرباز به پاناما حمله کرد و او را بازداشت کرد. این تهاجم تا حدی به دلیل حملات نیروهای نوریه‌گا به آمریکایی‌ها در پاناما و نگرانی از کنترل کانال پاناما انجام شد، اما جورج بوش پدر، رئیس‌جمهور وقت در توجیه تصمیم خود بر اتهامات مواد مخدر علیه نوریه‌گا تأکید کرد.

ونزوئلا کشوری بزرگ‌تر و بسیار پیچیده‌تر از پاناما است، و همین باعث می‌شود رویکرد دولت ترامپ در قبال آن غیرقابل پیش‌بینی‌تر باشد. مادورو با تکیه بر وفاداری نیروهای امنیتی کشورش توانسته مدت‌ها در قدرت بماند، حتی با وجود شواهد روشن از اینکه شهروندان ونزوئلا بارها علیه او رأی داده‌اند.

ترامپ آماده است کمپین ضدکارتل خود را تشدید کند، اما بعید است او حاضر باشد نیرویی نظامی گسترده برای سرنگونی مادورو اعزام کند. بخشی از دلیل این تردید آن است که چنین اقدامی می‌تواند در پایگاه هواداران ترامپ (جنبش MAGA) که گرایش شدیدی به انزواگرایی دارد، زنگ خطر به صدا درآورد.

اما استفاده از نیرویی محدود که فقط شخص مادورو به‌عنوان پادشاه مواد مخدر، را هدف قرار دهد؟ شاید. پایگاه ماگا از جنگ با کارتل‌ها بسیار بیشتر حمایت می‌کند.

به گفته چند مقام پیشین آمریکایی، ادامه کمپین ضد مادورو بدون برچسب رسمی «تغییر رژیم» مزایای دیگری نیز دارد. اگر ترامپ آشکارا اعلام کند که قصد براندازی مادورو را دارد اما موفق نشود (مثل بار قبل)، ضعیف به نظر خواهد رسید. همچنین، اگر آمریکا از تهاجم نظامی تمام‌عیار خودداری کرده و آن را صرفاً «عملیات اجرای قانون» بنامد، مسئولیت پیامدهای پرهزینه احتمالی در ونزوئلا را نیز به دوش نخواهد کشید.

پیتر فیور، عضو سابق شورای امنیت ملی در دولت جورج بوش پسر، گفت: «محاسبه دولت ترامپ ممکن است این باشد که اجرای تغییر رژیم با هزینه کم به آن‌ها کمک می‌کند تا از عواقب قانون معروف “پاتری بارن” بگریزند.» این اشاره‌ای است به ضرب‌المثل معروف کالین پاول، وزیر خارجه وقت آمریکا، که می‌گفت: «اگر عراق را بشکنی، باید آن را بخری، و مسئول امنیت و ثبات پس از آن خواهی بود.

در داخل ونزوئلا، اپوزیسیون قدرتمندی وجود دارد که برای دوران پس از سقوط رژیم طرح‌های مختلفی آماده کرده است. ماریا کورینا ماچادو، چهره اصلی مخالفان، روز جمعه برنده جایزه صلح نوبل شد، افتخاری که خود ترامپ نیز مشتاقش است. ماچادو بخشی از سخنرانی خود را به تقدیم جایزه به ترامپ اختصاص داد و گفت: «به‌خاطر حمایت قاطع او از آرمان ما.»

با این حال، منبعی آگاه گفته است دولت ترامپ اقدامات خود را با اپوزیسیون ونزوئلا هماهنگ نمی‌کند، هرچند مقام‌های آمریکایی با آن‌ها در تماس هستند. دیوید اسمولانسکی، نماینده ماچادو، از پاسخ به این سؤال که آیا اپوزیسیون با تیم ترامپ در زمینه اقدامات ضدکارتل هماهنگ است یا نه، خودداری کرد، اما گفت دفتر ماچادو در ارتباط دائم با دولت و کنگره آمریکاست و اطلاعاتی درباره فعالیت‌های قاچاق مواد مخدر از ونزوئلا ارائه می‌دهد.

لئوپولدو لوپز، فعال اپوزیسیون که سال‌ها را در زندان سیاسی گذرانده، گفت دولت آمریکا اکنون صرفاً با همان دیدگاهی عمل می‌کند که او و دیگران سال‌ها پیش مطرح کرده بودند: اینکه باید با مادورو همچون رئیس یک شبکه جنایتکار برخورد شود، نه رئیس یک کشور.

او مادورو را با قاچاقچی معروف مواد مخدر مقایسه کرد و گفت: «اگر پابلو اسکوبار رئیس‌جمهور کلمبیا بود، رفتن به دنبال پابلو همان معنای تغییر سیاسی را داشت.» اقدامات آمریکا علیه مادورو که بخش‌هایی از آن پیش‌تر توسط نیویورک تایمز گزارش شده بود، همچنین با اهداف شخصی برخی از مشاوران ترامپ هم‌سو است.

مارکو روبیو، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی موقت، سناتور اهل فلوریدا با تبار کوبایی مدت‌هاست خواهان سرنگونی رژیم ونزوئلاست، زیرا معتقد است این امر می‌تواند رژیم متحدش در کوبا را نیز تضعیف کند. استیفن میلر، مشاور ترامپ و از مخالفان سرسخت مهاجرت، امیدوار است تشکیل دولتی جدید در کاراکاس اخراج ونزوئلایی‌های مقیم آمریکا را آسان‌تر کند، به‌ویژه اگر هرج‌ومرج پس از تغییر رژیم محدود باقی بماند. همچنین مشاوران ترامپ امیدوارند سرکوب مادورو سایر رهبران چپ‌گرای آمریکای لاتین را بترساند و جریان ورود مواد مخدر را کاهش دهد.

افرادی که با آن‌ها گفت‌وگو شد تمایل نداشتند پیش‌بینی کنند ترامپ تا چه حد کمپین ضدکارتل خود که از نظر فنی برای «تغییر رژیم» نیست را تشدید خواهد کرد، اما تأکید داشتند که کاهش فشار در دستور کار نیست. یکی از مقامات دولت ترامپ گفت: «رئیس‌جمهور واقعاً از صدور مجوز حملات هوایی به قایق‌هایی که مظنون به حمل مواد مخدر هستند، لذت می‌برد. او می‌تواند برای مدت طولانی، هر هفته چند قایق را از سطح آب محو کند.»